Γαστρονομία και προϊόντα της Λακωνίας

Τα χαρακτηριστικά προϊόντα της Μάνης είναι το ελαιόλαδο, οι ελιές και τα πορτοκάλια -ωστόσο υπάρχουν και δεκάδες άλλα όπως η σφέλα που είναι προϊόν Π.Ο.Π., το σύγλινο, τα λουκάνικα με πορτοκάλι, τα αρωματικά βότανα, τα άγρια χόρτα και το περίφημο λούπινο. Η μανιάτικη κουζίνα είναι πολύ ευρηματική και πλούσια σε γεύσεις.

Φωτογραφίες

+ 26

Τα χαρακτηριστικά προϊόντα της Μάνης είναι το ελαιόλαδο, οι ελιές και τα πορτοκάλια -ωστόσο υπάρχουν και δεκάδες άλλα όπως η σφέλα που είναι προϊόν Π.Ο.Π., το σύγλινο, τα λουκάνικα με πορτοκάλι, τα αρωματικά βότανα, τα άγρια χόρτα και το περίφημο λούπινο. Η μανιάτικη κουζίνα είναι πολύ ευρηματική και πλούσια σε γεύσεις. 

Ελιές και ελαιόλαδο. Το μικροκλίμα και το έδαφος της Λακωνίας ενδείκνυνται για την καλλιέργεια πολλών ποικιλιών ελιάς και την παραγωγή εξαιρετικού ελαιόλαδου. Όπως και στη γειτονική Μεσσηνία, το τοπίο είναι γεμάτο με ελαιώνες -και οι ελιές της περιοχής αναφέρονται από την αρχαιότητα. Το ελαιόλαδο παράγεται κυρίως από τις ποικιλίες Κορωνέικη, Αθηνολιά, Κουτσουρελιά. Παράγονται επίσης ελιές «ποικιλίας Καλαμών» και πράσινες τσακιστές. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής ελαιόλαδου χαρακτηρίζεται ως «εξαιρετικό παρθένο», που θεωρείται ως η καλύτερη κατηγορία παγκοσμίως. 

Πορτοκάλια. Λόγω του ήπιου και εύκρατου κλίματος, στη Λακωνία το πορτοκάλι υπερτερεί της ελιάς -κι έτσι εδώ βρίσκεται ένας από τους μεγαλύτερους πορτοκαλεώνες της Ελλάδας (μαζί με του Άργους και της Άρτας). Το πορτοκάλι χρησιμοποιείται πολύ στην τοπική κουζίνα -σε σαλάτες, στα ντόπια λουκάνικα, σε πίτες, σε μαγειρευτά, σε γλυκά και κουλουράκια. Γίνεται γλυκό κουταλιού και μαρμελάδα. Παράγονται επίσης λεμόνια, μανταρίνια, γκρέιπφρουτ. Ονομαστοί είναι και οι φρέσκοι χυμοί της Λακωνίας σε συσκευασίες.

Κηπευτικά και λαχανικά. Έχουν τον πρώτο λόγο στο τραπέζι, όπως και τα αρωματικά βότανα από τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα. Διατηρούνται ακόμη πολλοί παραδοσιακοί τρόποι για την συντήρηση των προϊόντων -για παράδειγμα, στα χωριά του Πάρνωνα αποξηραίνουν τα άγρια χόρτα και τις ντομάτες στον ήλιο. Στη Λακωνική Μάνη χρησιμοποιούν και τα φραγκόσυκα -τα νόστιμα και θρεπτικά φρούτα ενός κακτοειδούς που φυτρώνει στην άνυδρη γη. Γίνονται μαρμελάδα που τρώγεται σκέτη, ή σε γλυκά.  

Το λούπινο. Είναι ένα όσπριο με μεγάλη θρεπτική αξία που φύεται από την αρχαιότητα. Τον 19ο αι. οι κάτοικοι της Μάνης, που ξεχώριζαν για τη φτώχεια τους, ήταν γνωστοί ως «λουπινοφάγοι». Η επεξεργασία του λούπινου ώστε να είναι βρώσιμο γίνεται με το παλιό τρόπο. Τον Ιούλιο που κάνουν τη συγκομιδή απλώνουν τα λούπινα σε αλώνια για να απελευθερωθεί ο καρπός από τον φλοιό. Τον Αύγουστο τα βράζουν σε καζάνια δίπλα στη θάλασσα και τα βάζουν σε σάκους από λινάρι που παραμένουν μέσα στο νερό 8-10 μέρες, ώστε να ξεπικρίσουν. Τα λούπινα τρώγονταν σε περιόδους νηστείας. Σήμερα χρησιμοποιούν τις τρυφερές κορφές λουπινιάς σε σαλάτες. 

Η σφέλα. Είναι ημίσκληρο λευκό τυρί άλμης, χαρακτηρισμένο ως προϊόν Π.Ο.Π. Θα το δοκιμάσετε σε σαλάτες, πίτες, ή μόνο του.

Μέλι. Θα βρείτε θυμαρίσιο, ανθέων και κωνοφόρων, φασκομηλιάς, πορτοκαλιάς, με θυμάρι και αρωματικά βότανα από τις πλαγιές του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα. 

Σύγκλινο. Είναι παστό χοιρινό κρέας που συντηρείται μέσα στη γλίνα, δηλαδή το λίπος του. Η ιστορία του ξεκινάει από τα αρχαία χοιροσφάγια και την ανάγκη συντήρησης του κρέατος για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Παρασκευή: μεγάλα κομμάτια χοιρινού ψαχνού καπνίζονται πάνω από ντόπια αρωματικά βότανα και στη συνέχεια βράζονται σε νερό μαζί με πορτοκάλια και μπαίνουν σε δοχεία καλυμμένα με ελαιόλαδο. Έτσι είναι έτοιμα για χρήση. Το σύγκλινο τρώγεται σκέτο, σε ομελέτα, με τηγανιτά αυγά και χοντροκομμένες πατάτες. 

Τα ντόπια λουκάνικα. Παρασκευάζονται με χοιρινό κιμά, κρασί, σκόρδο και μπαχαρικά. Ξεχωριστή γεύση τους δίνουν οι φλούδες πορτοκαλιού που περιέχουν. 

Ζυμαρικά. Στα καταστήματα παραδοσιακών προϊόντων θα αγοράσετε χυλοπίτες και τραχανά φτιαγμένα με φρέσκο γάλα και αβγά.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ 
Τα διάσημα λαλάγγια. Πλάθονται με αλεύρι και νερό σε λεπτές λωρίδες που διπλώνονται.  Τηγανίζονται σε καυτό ελαιόλαδο και είναι πεντανόστιμα. Στα παραδοσιακά τραπέζια τα έτρωγαν μαζί με σφέλα, ελιές, παστό και λουκάνικα. Θα τα βρείτε σε καταστήματα που πωλούν αρτοσκευάσματα, και στις ταβέρνες.  

Η τσουχτή μακαρονάδα. Φτιάχνεται με χειροποίητα χοντρά μακαρόνια ανακατεμένα με ξερή μυζήθρα, «καμένα» σε ελαιόλαδο. Σερβίρονται (προαιρετικά) με τηγανητά αυγά. Τα παλιά χρόνια ήταν φαγητό της Αποκριάς.

Τραβηχτές πίτες Μάνης. Οι ζύμες τους είναι φτιαγμένες με πολύ λίγα υλικά -κυρίως αλεύρι και νερό- και τηγανίζονται σε ελαιόλαδο. Τις περιχύνουν με μέλι ή σιρόπι. Χαρακτηριστικές είναι επίσης οι λιόπιτες. 

Τυρόπιτα, ή ανοιχτή Μανιάτικη τυρόπιτα. Τις πίτες χαρακτηρίζει η μεγάλη ποικιλία των γεμίσεων και γίνονται όλες με χειροποίητο φύλλο. Φυσικά παίζουν μεγάλο ρόλο τα φρέσκα τυροκομικά, το γάλα και το βούτυρο, όπως και το ελαιόλαδο, τα κηπευτικά, τα ζυμαρικά που θα χρησιμοποιηθούν. Τα χειροποίητα φύλλα στην παραδοσιακή κουζίνα δεν ήταν χοντρά (σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ελλάδας όπως η Μακεδονία, ή η Ήπειρος). Οι νοικοκυρές συνήθως ανοίγουν πολλά και λεπτά, ώστε μετά να τα μοιράσουν στην πίτα. 
Διαδεδομένα είναι και τα πιτάκια που τηγανίζονται σε ελαιόλαδο: συχνά πρόκειται για τη ζύμη που περίσσεψε από τις μεγάλες πίτες και αποτελούν έναν γρήγορο μεζέ. Χαρακτηριστικά είναι τα τσαΐτια της Λακωνίας με σέσκουλα και μυρωδικά. 

Μια πολύ ξεχωριστή μανιάτικη πίτα είναι το κοζούνι (ή κοζούνα), η λεγόμενη και «πίτα του γάμου». 

Ο πασπαλάς. Τον μαγείρευαν οι νοικοκυρές για να χορτάσουν εύκολα και φθηνά την πολυμελή τους οικογένεια. Είναι χυλός από σταρένιο αλεύρι, λάδι και νερό που σερβίρεται ζεστός όπως ο τραχανάς. Υπάρχει ο κρεμμυδοπασπαλάς, ο σκωτοπασπαλάς (με συκωτάκια), ο χοιροπασπαλάς και ο ορτυκοπασπαλάς, φτιαγμένος με ορτύκια. 

Πιάτα με κρέας. Μπουζοπούλα (παραδοσιακή γουρουνοπούλα με τραγανή πέτσα, αργοψημμένη στον φούρνο). Κόκορας μπαρδουνιώτικος (μαγειρεύεται στην κατσαρόλα με ντομάτα, κρεμμύδια και σκληρό τυρί -συνοδεύεται με ζυμαρικά).

Άλλα φαγητά. Καγιανάς με ντομάτα και τυρί, όπου προστίθεται σύγλινο ή λουκάνικο. Κολοκυθοκορφάδες -ανθοί κολοκυθιού στην κατσαρόλα με κρεμμύδι, σκόρδο, τομάτα και φύλλα δυόσμου. Τσιγαρολάχανα, που είναι άγρια χόρτα τσιγαρισμένα με κρεμμύδι και πελτέ. 

Πέστροφα & Σολωμός. Στα νερά του Βόρειου Ταΰγετου εκτρέφονται πέστροφες και σολομοί εξαιρετικής ποιότητας. Δοκιμάστε τα καπνιστά, μαριναρισμένα ή μαγειρεμένα με παραδοσιακές συνταγές.

ΓΛΥΚΑ
Οι δίπλες. Παραδοσιακά συμβολίζουν τη χαρά και την αφθονία, και ήταν κέρασμα σε γιορτές, γάμους και γεννήσεις. Φτιάχνονται με αφράτη ζύμη (αλεύρι και αυγό) μέλι, κανέλα, χυμό λεμονιού, και χοντροτριμμένα καρύδια. 

Οι γαλόπιτες ή γαλατόπιτες. Γνωστό γλυκό από τα παλιά χρόνια. Είναι κρέμα που φτιάχνεται με αυγά, αλεύρι, γάλα και λίγο βούτυρο, την οποία βάζουν σε λαδωμένο ταψί χωρίς φύλλο. Όταν ψηθεί την πασπαλίζουν με άχνη ζάχαρη.

Τα αμυγδαλωτά Μονεμβασίας. Είναι από τα πιο φημισμένα στην Ελλάδα. 

Τα παστέλια Λακωνίας. Ένα υγιεινό, πολύ θρεπτικό και εύγευστο σνακ που έχει ρίζες στην αρχαιότητα. Φτιάχνεται με μέλι και σουσάμι.   
(Ως πηγές έχουμε χρησιμοποιήσει μεταξύ άλλων, το greekgastronomyguide και την έκδοση του Δήμου «Σπάρτη, πέρα από τον μύθο»). 
Δείτε πληροφορίες για τον αμπελώνα και τα κρασιά της Λακωνίας, καθώς και για τον διάσημο Μαλβάζιο οίνο. 

Τοποθεσία

Βρείτε τον προορισμό στον παρακάτω διαδραστικό χάρτη.