Αρχαιολογικός χώρος Στυμφάλου και Μονή Ζαρακά

Με τις ανασκαφικές έρευνες πιστοποιήθηκε η κατοίκηση της Στυμφάλου από την Υστεροελλαδική εποχή, καθώς και στα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αύγουστου. Koντά στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται και η Μονή Ζαρακά, ένα σπουδαίο Φράγκικο θρησκευτικό μνημείο της Κορινθίας

Φωτογραφίες

Ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Στυμφάλου βρίσκεται κοντά στη λίμνη Στυμφαλία, μέσα σε ένα εντυπωσιακό τοπίο. Από το σημείο όπου βρισκόταν η ακρόπολή της θα απολαύσετε θέα όλης της περιοχής μέχρι τον Ολίγυρτο, το Μαυροβούνι (Γερόντειο), τη Ζήρια. 

Η ίδρυση της Στυμφάλου ανάγεται στους λεγόμενους μυθολογικούς χρόνους και αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα. H ιστορία της στη διάρκεια των αιώνων ήταν περιπετειώδης και συναρπαστική. 

Στην αρχαιότητα η περιοχή μέχρι και το όρος Κυλλήνη ανήκε στην επικράτεια της Αρκαδίας (όχι στην Κορινθία), συνδέεται επομένως με την Αρκαδική ηρωική γενεαλογία. Όταν ο βασιλιάς Αρκάς μοίρασε τη χώρα στους απόγονους του, έδωσε στον πρωτότοκο γιο του, τον Έλατο, τα εδάφη γύρω από το βουνό της Κυλλήνης. Ο Έλατος απέκτησε πέντε  γιους: τον Περέα, τον Ίσχυο, τον Αίπυτο, τον Κυλλήνα και τον Στύμφαλο. Οι τρεις τελευταίοι συνδέονται με την περιοχή γύρω από την λίμνη Στυμφαλία. 

Από τον Παυσανία μαθαίνουμε ότι πριν από τον Στύμφαλο, οικιστής ήταν ο Τήμενος, ο οποίος θέσπισε την λατρεία της θεάς Ήρας. Οι οικιστικές δραστηριότητες, θα πρέπει να πραγματοποιήθηκαν στην αρχή της Υστεροελλαδικής εποχής, δηλαδή λίγο μετά τα μέσα του 16ου αι. π. Χ., όταν συνέβη σε ολόκληρη την Πελοπόννησο μία πολιτιστική έκρηξη χάρη στη γέννηση και του Μυκηναϊκού πολιτισμού.

Οι Στυμφάλιοι έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο (τέλη 13ου -αρχές 12ου αι. π. Χ.). Την αρχαία Στύμφαλο αναφέρει στην Ιλιάδα ο Όμηρος, μαζί με άλλες Αρκαδικές πόλεις των περιοχών γύρω από το βουνό της Κυλλήνης. Όλες τους πήραν μέρος στην εκστρατεία με αρχηγό τον βασιλιά της Τεγέας Αγαπήνορα, έναν από τους μνηστήρες της ωραίας Ελένης. 

Αρκετούς αιώνες αργότερα η Στύμφαλος αναφέρεται στο έργο του Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις». Κατά την Κλασική και Ελληνιστική εποχή, η πόλη δεν φαίνεται να πήρε μέρος σε πολεμικές συγκρούσεις, παρά τη στρατηγική της θέση. Οι πολίτες της μάλλον ζούσαν ειρηνικά εντός των τειχών και οι φημισμένοι πολεμιστές της προσέφεραν τις υπηρεσίες τους ως μισθοφόροι. 

Τον 2ο αι. π. Χ. η ρότα της ιστορίας της όμως άλλαξε. Το 146 π. Χ., ο ύπατος Λεύκιος Μόμμιος νίκησε τον συνασπισμό των Αχαιών και των Αρκάδων στη μάχη της Λευκόπετρας. Μετά την ισοπέδωση της Κορίνθου οι Ρωμαϊκές λεγεώνες προχώρησαν στο εσωτερικό της Πελοποννήσου, φθάνοντας και στην περιοχή της αρχαίας Στυμφάλου. Παρά την αντίστασή τους, οι κάτοικοι δεν κατάφεραν να κερδίσουν κι έτσι η Στύμφαλος καταστράφηκε εν μέρει. Συνέχισε να υπάρχει, χωρίς όμως ποτέ να ανακτήσει την παλιά της αίγλη. Κάποιοι Ρωμαίοι έποικοι ήρθαν εδώ, κυρίως γύρω στα μέσα του 1ου αι. π. Χ., όταν ιδρύθηκαν Ρωμαϊκές αποικίες σε διάφορες πόλεις της Πελοποννήσου. Τους επόμενους αιώνες η πόλη παρήκμασε και φαίνεται πως την εγκατέλειψαν στη διάρκεια της Πρωτοβυζαντινής περιόδου. 

Εκτός από πρωτοχριστιανικές ταφές του 5ου -6ου αι. δεν έχουν βρεθεί λείψανα χριστιανικών εκκλησιών εκείνης της περιόδου, ενισχύοντας την άποψη ότι δεν υπήρχε οργανωμένος οικισμός μέσα στην περιφέρεια του αρχαιολογικού χώρου μετά από αυτό το διάστημα.  Σ’ αυτό συνηγορεί και η απουσία μεσαιωνικών οχυρώσεων. 

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το  1204 και την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους, σε κοντινή απόσταση από το βόρειο άκρο της ερειπωμένης αρχαίας  Στυμφάλου, εγκαταστάθηκαν οι Ρωμαιοκαθολικοί μοναχοί του θρησκευτικού τάγματος των Κιστερκιανών που ίδρυσαν τη Μονή Ζαρακά, που αποτελεί ένα σπουδαίο Φράγκικο θρησκευτικό μνημείο της Κορινθίας. 

Βρίσκεται στα ανατολικά της Αρχαίας Στυμφάλου, δίπλα στον κεντρικό δρόμο. Θα τη διακρίνετε λόγω του όγκου ενός πυργοειδούς πυλώνα. Δίπλα του βρίσκονται τα ερείπια της εκκλησίας. 

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το  1204 και την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους, σε κοντινή απόσταση από το βόρειο άκρο της ερειπωμένης αρχαίας  Στυμφάλου, εγκαταστάθηκαν Ρωμαιοκαθολικοί μοναχοί του θρησκευτικού τάγματος των Κιστερκιανών. Ίδρυσαν το οχυρωμένο μοναστηριακό συγκρότημα γύρω στο 1225 και θεωρείται πως σταμάτησε να λειτουργεί πριν από το 1276. 

Τα κτίσματα φτιάχτηκαν από υλικό που υπήρχε άφθονο στην περιοχή του αρχαίου οικισμού -αν και δεν επιβεβαιώνεται η άποψη ότι προήλθαν από ναό της Αρτέμιδος, λόγω έλλειψης επιγραφικών ευρημάτων.

Η εκκλησία είναι τρίκλιτη Βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος.  Ο βόρειος εξωτερικός τοίχος ενισχύεται με αντηρίδες, ενώ στη βορειανατολική γωνία της εξοχής υπάρχει κωδωνοστάσιο. 

Οι ανασκαφές
Οι πρώτες ανασκαφικές εργασίες ήταν σχετικά περιορισμένης κλίμακας και έγιναν μεταξύ 1924–1930/1931 από τον αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο, για λογαριασμό της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών. Εντοπίστηκαν τμήματα των οχυρώσεων, ο τομέας της Αγοράς, τα θεμέλια ενός οικοδομήματος με κυκλικό τοίχο, κατάλοιπα ναών, η ιερή κρήνη που ρέει αδιάκοπα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ταυτοποιήθηκε επίσης το κοίλο του αρχαίου θεάτρου με τα λαξευμένα σε συμπαγή βράχο εδώλια. 

Νέες αρχαιολογικές έρευνες έγιναν πιο μεθοδικά μεταξύ 1982-2002. Διαπιστώθηκε ότι η Στύμφαλος είχε μελετημένη ρυμοτομία, επανασχεδιασμένη στα πρότυπα του Ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος γύρω στα μέσα του 4ου αιώνα π. Χ. Οι ανασκαφές επιβεβαίωσαν τις παλαιότερες ενδείξεις των γεωφυσικών ερευνών, αποκαλύπτοντας οικίες, οχυρώσεις, ένα κτίριο θεατρικής σκηνής της Ελληνιστικής εποχής (323-146 π. Χ.) και πέντε μικρά πρωτοχριστιανικά κοιμητήρια. Οι αρχαιολόγοι έφεραν στην επιφάνεια και πολλά κινητά ευρήματα. 

Παράλληλα, πιστοποιήθηκε η κατοίκηση της Στυμφάλου από την Υστεροελλαδική εποχή, με την ανεύρεση Μυκηναϊκών κεραμικών οστράκων, και ο εποικισμός της στα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Οκταβιανού Αύγουστου.

Πηγή: academia.edu από εκτενή κείμενα του Γεωργίου Λόη, Συνταγματάρχη (ΤΘ) ε. α. και συγγραφέα ιστορικών θεμάτων.

Τοποθεσία

Βρείτε τον προορισμό στον παρακάτω διαδραστικό χάρτη.