Ακρωτήριο και κάστρο Τηγάνι

Η χερσόνησος στον όρμο του Μέζαπου στη ΝΔ Μάνη μοιάζει όντως με τηγάνι, εάν την δεις από μακριά -και κυρίως από ψηλά! Περπατώντας εκεί θα νιώσετε την αύρα της μακρόχρονης ιστορίας της και θα θαυμάσετε τα ερείπια των τειχών και της Παναγίας Αγήτριας (ή Οδηγήτριας).

Φωτογραφίες

Πρώτα να μιλήσουμε για την παράξενη (και αστεία) ονομασία της βραχώδους χερσονήσου των 1700 μ. στον όρμο του Μέζαπου, στη ΝΔ Μάνη. Την περιτριγυρίζει η θάλασσα από τρεις πλευρές, και, ναι, μοιάζει όντως με τηγάνι, εάν την δεις από μακριά -και κυρίως από ψηλά! Περπατώντας στο «χερούλι» (το μονοπάτι αρχίζει από την Αγία Κυριακή) θα βρεθείς σε έναν άγριο τόπο που τον δέρνει ο ήλιος και ο άνεμος, αλλά τον στολίζει το βαθύ μπλε της θάλασσας. Στις γούβες που σχηματίζονται στα ασβεστολιθικά βράχια, Μανιάτες κάτοικοι της περιοχής (αχαμνόμερους τους έλεγαν, δηλαδή παρακατιανούς) συνέλεγαν αλάτι, κάτω από τις ανυπόφορες συνθήκες. 

Όσο για το ...κυρίως μέρος του Τηγανιού, το πλάτωμα που το περιτριγυρίζουν τα κάθετα βράχια; Εκεί τα πράγματα γίνονται πολύ ενδιαφέροντα -ειδικά αν αφήσεις και τη φαντασία σου ελεύθερη να σε ταξιδέψει: Υπολείμματα από 3 δημόσιες δεξαμενές, ένα μισογκρεμισμένο μεσαιωνικό τείχος με πύργο στα δυτικά, αρχαίο τείχος με Κυκλώπεια τειχοδομία και στα ανατολικά το τμήμα που έχει χαρακτηριστικά της εποχής του Ιουστινιανού και είναι αρκετά καλά διατηρημένο. Κι ακόμα, ερειπωμένοι πύργοι και ίχνη από βυζαντινούς ναούς. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική.  

Τώρα, ας μπούμε στα... βαθιά, καθώς για το κάστρο έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις.   

Σύμφωνα με μια από αυτές που στηρίζεται στην ύπαρξη του κυκλώπειου τείχους, η αρχική οχύρωση χρονολογείται στους αρχαίους χρόνους. Η βυζαντινή έγινε επί Ιουστινιανού (527-565) και η μικρή πολιτεία με το κάστρο της εξελίχθηκε σε σημαντικό στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο. Το οχυρό αντιμετώπισε επιδρομές από Βανδάλους, Σταυροφόρους, Άραβες, Τούρκους. Σταμάτησαν να το χρησιμοποιούν το 1570.   

Σύμφωνα με άλλους μελετητές, το κάστρο στο Τηγάνι ταυτίζεται με εκείνο της Μεγάλης Μαϊνης (Grande Magne) -κάτι που στηρίζουν κυρίως στο «Χρονικόν του Μορέως». Αναφέρει ότι το κάστρο Μαϊνης ήταν κτισμένο σε βράχο που δέσποζε επάνω από ένα μεγάλο φυσικό λιμάνι και από εκεί πήρε το όνομά της όλη η περιοχή. 

Το κάστρο της Μαϊνης έκτισε ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος, το 1248. Ήταν επίκεντρο της περιοχής του, και ένα από τα μεγάλα κάστρα της Πελοποννήσου, μαζί με του Μυστρά και της Μονεμβασίας (ήταν ένα από εκείνα που πήρε ο Μιχαήλ Η ́ από τον Γουλιέλμο Β’ για να τον απελευθερώσει). 

Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο το κάστρο στο Τηγάνι ταυτίζεται με της Μεγάλης Μαϊνης (άλλωστε στο Τηγάνι δεν υπάρχει φυσικό λιμάνι από κάτω). 
Περισσότερο βέβαια είναι τα στοιχεία που προέκυψαν αναφορικά με την τρίκλιτη βασιλική με τις επάλληλες οικοδομικές φάσεις και το επιβλητικό μέγεθος. Εκεί έγιναν ανασκαφές μεταξύ 1964-1965 και 1977-1984, από τον καθηγητή Ν.Β. Δρανδάκη και τους συνεργάτες του. Μελετήθηκε η τοιχοποιία της και βρέθηκαν αψίδες, το σύνθρονο του ιερού, τμήματα του άμβωνα και μεγάλος αριθμός γλυπτών του τέμπλου. Αρχικά η Βασιλική χρονολογήθηκε στο τέλος του 7ου αι. Ωστόσο, μετά το συνδυασμό της μελέτης των τοιχοποιιών και της κάτοψης των γλυπτών οι αρχαιολόγοι πρότειναν η χρονολόγηση να μεταφερθεί στο β’ μισό του 10ου αι. ή στις αρχές του 11ου. Η μεγαλοπρέπεια του ναού (ο οποίος μπορεί να ήταν Επισκοπικός) και το μέγεθός του, καθώς και η ύπαρξή του μέσα σε οχυρωμένο οικισμό, τους οδήγησε στο να προτείνουν και αυτοί την άποψη ότι το γύρω της κάστρο μπορεί να ταυτίζεται με το κάστρο της Μαϊνης. Ο ναός παρέμεινε σε χρήση μέχρι την τουρκοκρατία. Βρέθηκαν επίσης  λείψανα νεκρόπολης που ήταν σε χρήση κατά τον όψιμο 5ο -πρώιμο 6ο αι. 

Ήξερες ότι

Για το κάστρο της Μαϊνης υπάρχουν και άλλες εικασίες: Ότι θα μπορούσε να ταυτίζεται με τα κάστρα της Κελεφάς, του Λεύκτρου, ή της Ζαρνάτας.

Τοποθεσία

Βρείτε τον προορισμό στον παρακάτω διαδραστικό χάρτη.